-----------------------------------------
Kościół ten jest najcenniejszym i najlepiej zachowanym po gotyckiej Archikatedrze Gnieźnień-
skiej zabytkiem architektury sakralnej. Malowniczo położony na dawnym wzgórzu krzyżackim został
wzniesiony przez zakon Bożogrobców, sprowadzonych do Gniezna z Miechowa. Paweł JASIENICA w swej
książce "Polska Piastów" wspomina, iż Bożogrobcy z Miechowa byli filarem czeskich rządów
w Polsce.
w Gnieździe prawdopodobnie został zbudowany po spostoszeniu miasta przez krzyżaków
w 1331 roku.
Jest budowlą jednonawową, wydłużoną, gotycką, murowaną z cegły w układzie polskim z węższym
prezbiterium. PREZBITERIUM, skierowane na wschód, jest nieco starsze od nawy, poł. 14 wieku,
posiada dwa przęsła sklepienne krzyżowe, z tych ostatnie 5-polowe. Na przecięciu żeber w każdym
przęśle znajduje się okrągły, płasko rzeźbiony zwornik, jeden z gładką tarczą herbową, drugi
z podwójnym krzyżem (godło Bożogrobców).
W przęśle bliższym nawy, na przeciwległych ścianach,
znajduję się półkoliste wnęki, rozczłonkowane trzema ostrołukowymi arkadami (przeznaczonymi na
siedzenia dla zakonników. W drugim przęśle (w ścianie południowej) jest wnęka z obramieniem,
zasklepionym ostrym łukiem, a naprzeciw (w ścianie północnej) w nowej oprawie z kamienia nisza
na tabernakulum.
MALOWIDŁA ŚCIENNE w prezbiterium budzą zachwyt wśród znawców rysunku i tematów gotyckich
w Polsce.
Freski z drugiej połowy 14 wieku zostały wykonane na cienkim pobiale wapiennym
techniką "al secco".
System malarski jest jednolity i opiera się na dokładnym wykorzystaniu
płaszczyzn, określonych architekturą poszczególnych ścian i sklepiennych pól, z zachowaniem
zasady symetrii w układzie. Freski nie zacierają architektury wnętrza, przeciwnie - podkreślają
wnętrze, jak również poprzez obrzeżenie wnęk i wykrojów okiennych geometrycznym rysunkiem,
zakrąglającym pola. Obowiązuje tu układ strefowy. Ściany są zdobione. W dwóch miejscach
rozmieszczone są sceny z życia Chrystusa, Matki Bożej, Św. Jana Chrzciciela i postacie
Świętych. Na ścianie łuku tęczowego Matka Miłosierdzia, ogarniająca połami płaszcza mieszkańców
miasta i Bożogrobców oraz Św. Krzysztof.
Na polach sklepiennych na tle gładkim, obrzeżonym
żółtymi pasami obiegającymi wzdłóż żeber, znajdują się głowy o przesadzonej wielkości, osadzone
na popiersiach (18 głów królów i proroków Starego Testamentu).
Rzeźba w zwieńczeniu przypominająca ptaki karmiące na zamku krzyżackim w Malborku.
NAWA wzniesiona została w 2 połowie 14 wieku. Jej żebra, zworniki, wsporniki, obrzeża okienne
są wykonane ze sztucznego kamienia. Jest nieco wyższa i szersza aniżeli prezbiterium, cztero-
przęsłowa, od zachodu z czworoboczną wieżą, w której przyziemiu znajduje się zakrystia.
WIEŻA. W jej przyziemiu od północy okrągłe okienko z kamiennym czterolistnym przeźroczem. Na
pozostałych piętrach okna, ostrołuki. Hełm z blachy miedzianej - barokowy (1666),
z dwiema latarniami. Dachy dwuspadowe.
Przylegający do Kościoła KLASZTOR jest murowany z cegły, częściowo w układzie gotyckim, otynko-
wany. W bryle swojej gotycki, potem zbarokizowany, piętrowy i podpiwniczony. Na piętrze znajdu-
je się ganek łączący klasztor z Kościołem. Częściowa przebudowa klasztoru dokonała się pod
koniec 17 wieku.
Opracował ks. Kazimierz Kociński
Chtel bych znat jake czeskie knihy mate o rádě Bozegrobcov ?
!!!!
